St.-Franciscusschool Amsterdam - Verzamelde Foto's 1949-1956 e.a.

Van Hilligaertstraat 31 te Amsterdam.

Roomskatholieke Lagere School door de Broeders van Huijbergen (c.f.h.). 

De St.-Franciscusschool en de St.-Cornelisschool, tesamen in de groep Vredesscholen, zijn opgeheven, de bestaansdata zijn 1928-1975.

Voor uitgebreide informatie, zie:

Schoolherinneringen St.-Franciscusschool, AMSTERDAM 1949 – 1955 J.A. Heitmann pdf

De pdf uitgeschreven:

St.-Franciscusschool, AMSTERDAM 1949 – 1955 

J.A. Heitmann - Roomskatholieke Lagere School door de Broeders van Huijbergen (c.f.h.). 

Naam voluit van de congregatie: Broeders van de Onbevlekte Ontvangenis der Allerheiligste Maagd en Moeder Gods Maria. Gesticht door mgr. Van Hooydonk, bisschop van Breda, op 25 september 1854. Diocesane congregatie die de regel volgt van de Derde Orde van St.-Franciscus van Assisi, echter niet als derde orde bij een eerste orde is aangesloten. De leden leggen eenvoudige geloften af van armoede, zuiverheid en gehoorzaamheid. De congregatie wijdt zich aan onderwijs en opvoeding van jongens uit alle standen, ook wees- en voogdijkinderen. Het officiële schooladres heeft geluid: Van Hilligaertstraat 31, Amsterdam.

De scholen (Cornelis, Franciscus en Theodorus) hebben bestaan van 1926 tot 1975.
Het was geen school van ouders die normalerwijze hun kinderen lieten “doorleren” i.t.t. de chique St.-Theodorusschool. Van de St.-Cornelis alleen Guus Bakker en Rob Bloemkolk en van deze alleen Jos Heitmann die naar het St.-Ignatiuscollege gingen (Rob echter driejarig). Er waren zelfs ordinaire jongens als: “Vissen doe je met maden die jij uitpoept!”
De leerlingen dienden zich voor aanvang van de lessen buiten voor het schoolgebouw zich per klas in rijen op te stellen om dan na elkaar de school te betreden. Klaslokalen met grote ramen en kleine zitbanken voor twee leerlingen. Geraniums waarvan de potten driemaal 's jaars werden ondergedompeld. Potkachel op turf gestookt. Een deugniet legde er wel een stinkend elastiekje op. Schoolmelk uit mooie met aluminiumdop voorziene kleine flesjes waaronder sommige lichtgroen die ten zeerste begeerd werden.
We likten wel aan de pen voor de inktsmaak. Altijd een pipetflesje met chloor teneinde de inkt op papier te kunnen wissen.
Het zusje van een leerling werd door de zware bakkerskar doodgereden. Er werd aandacht aan besteed.
Er waren broeders die het woord koningin met een zachte g uitspraken, en hun zuidelijke afkomst dus zo verraadden.

Godsdienstige zaken:
Katechismus (met K) ten gebruike van de Nederlandse Bisdommen, voorgeschreven voor het Bisdom van Haarlem door zijne hoogw. Excellentie Mgr. Joannes Petrus Huibers, bisschop van Haarlem. Gedateerd 15 VIII 1948. Ik bezit een facsimile.
Heilige Latijnse mis geleerd door driemaal nazingen. Het Gloria ken ik nog tot Domine Fili.
De beelden in de kerk worden niet aanbeden doch vereerd.
Prijselijke verhalen over de Zoeaven, wellicht onder invloed der geschriften van Willem Jan Frans Nuyens (1823-1894).
Kinderen uitvragen of aan de zondagsplicht wordt voldaan, wellicht niet altijd eerlijk antwoord. Een jongen verontschuldigde zich zelfs dat de stoppen thuis waren doorgeslagen. “Dit is erg”, zei de broeder.
De gehele klas verplicht ter biecht in de Vredeskerk.
Wij leerden al het gezegde; “Nood leert bidden.” Maar sedert de 60er altijd welvaart gebleven.

Leerlingen van de openbare Dr. J. Woltjerschool aan de Van Hilligaertstraat 21 keken amusant de open kerkdeuren in.

Er moet een bibliotheek zijn geweest. Boeken zoals Dik Trom en Pietje Bell werden niet op school toegelaten: “Die hebben wij hier niet.” Deze zijn vanwege de illustraties van antiquarische waarde. 

Eerste klas (1949-1950) Broeder Matthias, een schat van een man van wie de moeders wel gedacht hebben dat hij te soft was. Hij instrueerde de jongens vooral niet naast de pot te plassen en waarschuwde ons dit te gaan controleren. Ik herinner me nog goed dat de moeders de man niet vertrouwden maar dit kan ook liggen aan de onmannelijke indruk die hij maakt.
Ik geloofde sterk in het bestaan van aardmannetjes en bezat daarvan een prachtig geïllustreerd boek. Toen ik daarover sprak verzekerde de broeder mij dat ze echt niet bestaan!
Als deze zijn neus snoot klopte hij daarna de zakdoek uit om op te vouwen. 

Tweede klas (1950-1951) Broeder Claudius, gitzwarte haren, gaf naschoolse vrijwillige Franse les, ontzettend leuk: "Papa fume une pipe..." 

Derde Klas (1951-1952) Broeder Ferdinand. De man kon harmonium spellen met tien vingers - een massale klank producerend. 

Vierde klas (1952-1953) Broeder Ferrerius maar herinnerd wordt wel dat de man sadistische billenkoek kon geven! Alhoewel lijfstraf alom in die tijd niet ongebruikelijk denken wij na het Rapport Deetman daar nu enigszins anders over. 

Een gymleraar "Satan" die een weerspannige klas talloze malen de schoenen uit en aan liet doen. Het was inderdaad een hel maar men gehoorzaamde nadien stipt. Ik heb niet de indruk dat hij een bevoegde leerkracht geweest is. 

Vijfde klas (1953-1954) Broeder Augustinus (=Panen, G.J. *17 VIII 1913 te Hoogerheide, vlak naast Huijbergen, +12 VI 1996 te Huijbergen), een wijs mens, waardigheid en "Haltung", sprak met een sonore stem naast verzorgd Nederlands (wat gedragen taal) ook goed Duits, had schitterend beschilderde triplex-vogels aan de klassemuren waarop prijsnummertjes konden worden gehangen voor competitie; schrijver sub nomine suo van "scout-romans" waarvan ik "De geheimzinnige Hoeve" (~1946), speelt in de Steertse Duinen, heb herlezen. De jeugdroman "Geheimen aan het Zwarte Ven" (~1955) is als aanwinst verworven door het Stadsarchief Breda in VI 2002. Ik luisterde indertijd op woensdagmiddag naar het N.C.R.V.-programma "Jeugdland" waarin een roman van de schrijver werd besproken. De volgende dag verhaalde ik dit waarop broeder Augustinus zich verrast en uiterst geïnteresseerd toonde. Las voor uit de roman "Caius is een ezel”: een vrolijk en spannend detective-verhaal uit het oude Rome voor de jeugd" / door Henry Winterfeld (1955); vertaling uit het Duits (1953) door Louis Thijssen; tekeningen van Charlotte Kleinert. Ook deze roman heb ik herlezen en er nog van genoten.
De onderwijzer kreeg een nieuwe lessenaar waarvan de houtverbindingen zwaluwstaartjes zijn, ik keek altijd met bewondering naar deze productiewijze.
Als de broeder boos was sprak hij over “de wonde die genezen moet”. Hij was karig met zijn woorden en ieder voelde de ernst. Toch heeft een kwajongen de grote klok doorgedraaid zonder op de kwartslag te letten. Hierdoor geraakte de klok defect.

Uit de Augustinus-necrologie:
Toen er in Amsterdam tijdens de Hongerwinter gebrek aan voedsel was, ging hij er op uit om eten bij elkaar te bedelen voor de broeders, maar ook voor de gezinnen die het hard nodig hadden. Dikwijls maakte hij verre, barre tochten met hachelijke momenten, maar het liep meestal goed af. Eenmaal ontsnapte hij ternauwernood aan de dood. De Duitsers hielden hem en Br. Liberius aan terwijl zij een kar met eten voortduwden. Ze moesten met hun handen omhoog tegen de muur staan en werden bedreigd door de Duitsers, die lang pistolen op hen richtten. Het liep gelukkig nog goed af. Die hele oorlog heeft Br. Augustino beschreven in een tiental schriften.
Tenslotte nog wat over zijn schitterende loopbaan: Van 1937 t/m 1938 was hij onderwijzer GLO op Ste.-Marie te Huijbergen Van I 1939 t/m IX 1961 was hij dus onderwijzer aan de St.-Franciscusschool te Amsterdam. Op IX 1961 werd hij tot hoofd van de St.-Tarcisiusschool aan de Havermanstraat te Breda benoemd en vervulde deze functie tot VIII 1967. Op VIII 1967 werd hij benoemd tot hoofd van de St.-Theodorusschool aan de Roerstraat te Amsterdam (het betere schoolpubliek uit Rivierenbuurt) tot aan zijn pensionering op 1 VIII 1976. 

In deze vijfde klas kwam een missionaris een voordracht geven. Dit had best de bedoeling jongeren voor dit beroep warm te maken. Na afloop vroeg de spreker aan de gastheer Augustinus heel zachtjes (maar ik kon het scherp horen) of er nog roepingen waren? "Een misschien", moet Augustinus geantwoord hebben. "Zo weinig?", was de verbaasde reactie. Wat had die man dan gewild?
Ook kwam er een Afrikaan vertellen over de missie. Als afsluiting van zijn verhaal demonstreerde hij een emmer met water op zijn hoofd. Dit was voor ons sensationeel!
De bedoeling hierachter is weldegelijk roepingen te laten ontkiemen of te doen bevorderen.

Na Augustinus’ pensionering volgde hij een cursus bosbouw. Als vrijetijdsschilder vervaardigde hij zo'n 150 landschappen (zonder mensen). Een tentoonstelling van te verkopen doeken is op de website van de Congregatie van de Broeders van Huijbergen. 

In deze tijd 1955 werd een tent opgezet op "Het Zwarte Landje", een braak terrein tussen De Oude RAI en het Amstelkanaal. Wij na schooltijd met z'n allen erheen. Het bleek een evangelisatiepraktijk te zijn van de protestanten. De katholieke schoolleiding heeft dit bemerkt en ons werd duidelijk te verstaan gegeven dat nogmaals bezoek kon leiden tot verwijdering van school. Dat kwam aan! 

Oude RAI: voor het eerst koningin Juliana gezien bij de opening van een tentoonstelling. Drommen mensen maar wij konden naar voren glippen. (Overigens verrieden sommige broeders hun zuidelijke afkomst door het woord koningin met zachte-g uit te spreken.) Naast dit allang afgebroken tentoonstellingsgebouw aan de Ferdinand Bolstraat was een elektra- en elektronicawinkel alwaar ik mij voor het eerst aan de televisie in de etalage kon vergapen.

Klasgenoten St.-Franciscusschool 5e klas 1953-1954:
Hans Aalberse, Robbie Boogaart, Jan Gaarenstroom, Peter de Haas, Kees Harte, Joseph Heitmann, Jopie Helm, Reinier Helmreich, Jef Kieft, Jopie Kuilboer, Bennie Kuiper, Hans Laddrak, Sjakie van de(r) Looij, Gerard Maatman, Gerrie Mittelmeijer, Henk Neep, Ewald Nijndorf, Peter Ostendorf, Schelte Peerenboom, Henk Plasmeijer, Theo Reurings, Piet van Rijm, Hans Rijnbeek, (Horst Trautmann), Martin Schaefers, Jantje Visser, Willy Westenbeek, Joop van Wieringen, Nico Zaal, Theo Zwaga en Wietze Zwaga.

 
Augustinus 5e klas 1953-1954. Zie verder Beeldbank

Zesde klas (1954-1955) De Heer Poulus Gerardus van Hout (1896-1979), nerveuzig type dat weliswaar in dit jaar hertrouwde (foto Beeldbank) maar het volgend jaar in klas drie ging werken wegens nerveuziteitsprobleem. Ook toen al was het lager onderwijs bepaaldelijk zenuwslopend!
Zingen van:
Daar was (zat) een sneeuwwit vogeltje (Oud Vlaams minnelied).
Guten Abend, gut' Nacht Mit Rosen bedacht (Johannes Brahms).
Maria die zoude naar Bethlehem gaan, kerstavond voor de noene (Kerstlied).
Muziekles waarschijnlijk van een onderwijzer in opleiding. Wij leerden kennen middels een heldere en kleurrijke tijdlijn de sonate-structuur van Eine kleine Nachtmusik (serenade) KV 525 uit 1787 van Mozart. Deze tekening bezit ik nog. Een andere muziekleraar was vol bewondering over het genie Mozart die in 1770 het Miserere van Allegri uit de Sixtijnse kapel onmiddellijk uitwendig kende en opschreef waarmee de muziekwereld er kennis van kreeg.

De schoolradio was al populair in Nederland maar niet eens zo’n een succes hier. Hij was namelijk niet uitgesproken katholiek! De school-TV zal eerst op 22 X 1963 komen! In de speelpauze kochten wij een vers puntje bij de bakker. De onderwijzer waarschuwde ons dat onregelmatig eten ongezond is. Wij speelden overal, al of niet met kattenkwaad. Konden water gooien vanuit de paardenbak Cornelis Troostplein. Niet ongevaarlijk spel was zwavel van de luciferkoppen voorzichtig te draaien in de windingen van de bout om deze met een knal op de grond te horen vallen.
(Kinetische energie omgezet in warmte). Buurtbewoners moeten bij de schoolleiding geklaagd hebben want ons werd de beoefening van dit vermaak strengstens verboden.

De onderwijzer vertelde van een moordzaak op de heer Bus aan de Overtoom. Toen wij buiten kwamen speelden wij de zaak (onbloedig) na, de fantasie van kinderen is groot, met Schelte als lijk. Laat ik in later jaren nu een boek lezen met ’n titel als “Verdachte sta op!” waarin juist deze geschiedenis wordt beschreven! Schoolplaten van J. H. Isings (1884-1977). Deze illustrator heeft er 44 gemaakt. De spannende Kruistochten spraken zeer aan: een muzelman werd zonder pardon gedood. 

Hoed af bij passeren van een cortège. Wist slim volgens de rekening van Bartjens saldi van het toenmalige type spaarbankboekje op te nemen vlak na de eerste of de 15e elker maand opdat er geen halve maand renteverlies is. Velen zullen hieraan nooit gedacht hebben! Wij leerden dat je geld niet gemakshalve in een potje in de grond stoppen maar moet beleggen, ja zelfs dat het latere leven geen bezigheid is om je door een rijstebrijberg door te eten! 

Schoolvoetbal Amsterdamse competitie waarin de St.-Franciscus doordrong tot de finale. Tegenstander was een school uit de Jordaan. De foto's van de desbetreffende elftallen werden gepubliceerd in het toenmalig Wiering's Weekblad. Maar wat een verschil tussen de ranke jongenslijven van ons elftal en de plompe volkslichamen der volksbuurt! Wij verloren. Ik herinner mij nog tussen vreselijke volksouders gezeten te hebben die hun mond niet dicht hielden. Zangles met beoefening van de canon als "Guten Abend, Guten Nacht" en de kwijnende mineurmelodie van "Daar was een sneeuwwit Vogeltje". 

Stelde voor vóór de klas de heer Jan Willem Roskam naar wie een kampeerhuis te Nunspeet vernoemd was. Van Hout prees zijn gast. Wij hebben in dat huis met de klas, de heer van Hout en broeder Augustinus een paar dagen doorgebracht maar die dagen hebben geen prettige herinnering opgeleverd gezien de voortdurende tijdsbesteding aan voetballen. Ik heb daar nooit van gehouden en deed ook niet mee met de jongensgesprekken over deze sport. Ook houd ik helemaal niet van sport in het algemeen. Aan tafel kreeg de onderwijzer een schaaltje chocoladekorrels. Als gulle tafelheer mochten alle aangezeten kinderen één theelepeltje op een boterham doen. 

Museumles in Rijks- en Stedelijk Museum. De klas werd gesplitst. Onze ad hoc-leraar was zelf tekenaar maar gaf blijk van onverschilligheid. Als wij het andere klasdeel zagen onderwezen worden door een gesticulerende explicateur moesten wij het doen met een zwijgzaam mens die in een zakboekje zat te lezen... Hij gaf ons de opdracht het meest expressionistische schilderij te zoeken. Noem je dat instructie? Jawel, achteraf bezien hebben wij onszelf les gegeven! 

Voor de deur van de HEMA aan de Ferdinand Bolstraat vond ik een mini-aanstekertje van een sigarettenmerk. Ik liet het de klasgenoten zien waarop een jongen uit de Van Woustraat beweerde dat het zijn eigendom was dat hij ausgerechnet daar had verloren... Ik wilde het niet afgeven. De jongen bleef aandringen en luidruchtige eisen stellen waardoor de klas werd afgeleid. De heer van Hout bood aan de jongen de aansteker te geven en mij het dekseltje te laten behouden - een origineel Salomonsoordeel. Toen vergaf ik die jongen de gehele aansteker maar en het probleem was voorbij. Het is als André Gide in zijn dagboek zegt: het vileine gedrag van de volwassene is bij spelende kinderen al zichtbaar!

Ik wilde een datumstempel en kon die quid pro quo tegen knikkers. Doch geen knikker was de ander genoeg zodat ik besefte dat hij in het geheel niet wilde ruilen!
Iemand adviseerde een wratje te verwijderen met krijt. Inderdaad, dit hielp.
De heer van Hout kreeg eens op zijn verjaardag een heuse klapsigaar. Hij moest geschrokken zijn.
Een zoon van hem is in Nederlands Indië geweest, wellicht als dienstplichtig militair. Toen deze de spot dreef met iemands tulband werd hij in de nacht overvallen en overgoten met heet water. Een dochter zat op een vermaard zangkoor van Renske Nieweg, opgericht op 26 oktober 1940 te Amersfoort, aanvankelijk een kleine zanggroep "Het Nederlandsche Lied". Rijk Mollevanger heeft hierover herinneringen opgeschreven.

Op 12 mei 1956 was Van Hout 50 jaar onderwijzer. Het werd gevierd met een toneelmiddag in Huize Pax aan de Ferdinand Bolstraat. Zie daarvoor mijn Herinneringen St.-Cornelisschool.
Na een onrustige klas draineerde Van Hout na de schooluren met zittenblijven. Stuk voor stuk mocht een leerling naar huis. Dit kwam mij niet zo gelegen aangezien ik met mijn zusje Hanny (per autoped) naar het Zuiderbad moest voor zwemles.

Het was een voorrecht samen met Van Hout aan zijn arm de peripatetische beweging over het schoolplein te maken. Zo liep een hele ploeg jongens het de onderwijzer in het midden heen en weer. Doch eens kloeg Van Hout niet zo te hangen aan zijn arm. Een kleine jongen stak zijn hoofd door het smeedwerk van het groene hek aan de Van Hilligaertstraat en kon het niet meer uit halen. Het kind weende zeer. Toen verschijnt er een passant, neemt de situatie op, grijpt kloek in de gehele jongen door het gat te laten glijden en vallen waardoor hij vrij komt. Ingevolge de zedenopvattingen van die tijd werd de ouders middels een stenciltje aangemaand de kinderen niet te lang in bed te laten liggen. Een dergelijk verzoek is heden ten dage ondenkbaar. Schriftelijk werd de ouders verwittigd dat een stalker of voyeur zich in de buurt ophield.

Als je onderbroek boven de broeksriem uitkwam schreeuwde men dat je melk overkookt! Vol trots bezat ik al de Bos Atlas uit 1949. Uiteraard was Nederlandsch Indië uitgebreid cartografisch vertegenwoordigd als ook (nog) in de Bos Atlas van 1956. De kaart van Java met de rits aan vulkanen zelfs met twee uitslaande pagina's! Ook was op school nog literatuur afkomstig uit de koloniale tijd. Ik herinner mij een boek over Java waarin de dorpsbevolking werd onderdrukt door de duivelse macht van de tovenaar/medicijnman. Wie niet gehoorzaamt werd nachtelijk zijn hut met brandende pijlen verwoest. Ook bezat deze autoriteit een stof (ik denk aan natrium) om demonstratief het water in te werpen waarop een hevige borreling ontstond. De watergeesten antwoordden hiermee en de bevolking werd danig geïntimideerd. Natuurlijk dient deze schoolse informatie om de missionaris zijn verlichtende werk te laten illustreren. Pa Kromo-kinderen zijn halfbloeden die door de autochtone bevolking traditioneel werden verwaarloosd of beter gediscrimineerd zouden wij nu zeggen. De kerk ving hen liefdevol op en gaf hun een opleiding. Is dit immers niet de leefregel dezer congregatie? Wie weet hoe velen nog naar Nederland geëmigreerd zijn! Straffen in de ontoegankelijke binnenlanden werden opgelegd als gepaald worden met een pijnlijke doodsstrijd. Ook de koloniaal was nooit zeker van de des inlanders betrouwbaarheid. Met nadruk wordt beweerd dat een dergelijke vriendschap hem ooit duur te staan kan komen.

Er waren immers altijd tropenkolderieke gestoorden die kwistig met de kris rondliepen te zwaaien. Voordat je het in de gaten hebt is je lijf geript. De zwaarste straf onder het koloniale regiem was de doodstraf door ophanging. Zelfs zij van adellijke afkomst die zich weigerden te onderwerpen aan de koloniale white man’s burden kregen de doodstraf. Dergelijke foto's van openbare terechtstellingen komen in Holland niet meer in de publiciteit, wat wel begrijpelijk is, evenmin worden de twee politionele acties gememoreerd of het moet kennelijk van pas komen. De kerk heeft derhalve veel goed werk verricht het primitieve bijgeloof en de angst voor primitief animisme te bestrijden. Ik herinner me een leesboek dat de tovenaar angst aankweekte voor zijn macht. Wie tegenstand bood werd in de nacht zijn hut in brand gestoken door een brandende pijl op de boog. 

Herdenking van de Bevrijding 1955 geschiedde slechts door wat verzetsblaadjes voor het schoolraam te zetten. In heel Amsterdam-Zuid werd volksvermaak gehouden en voor kinderen spelen met prijzen georganiseerd. Met touwtrekken won ik een vrijkaartje voor een rondvaart. Herdenking ook van de heldhaftige redding der slachtoffers in de Watersnoodramp te Zeeland van 1953 voor Amsterdamse scholen. In het Olympisch Stadion was een hardboardhuis getimmerd met een zogenaamde drenkeling op het dak. Hij werd door een echte helikopter opgehesen en is gered. Echter, waar de regie niet op gerekend had, door de harde stromingen van de wieken vloog het dak van het huis af!
Er was medische controle op hoofdluis.

Het fraaie bakstenen gebouw hoek Pijnackerplein/Ferdinand Bolstraat was in de bezettingsjaren de Tulp-Kazerne door de Politie (informatie van Rijk Mollenvanger in "Les in de Hongerwinter", Gemeentearchief Amsterdam). De broeders waren in de mogelijkheid zo slim clandestien stroom af te tappen daar energieverbruik streng gerantsoeneerd is geweest. Zij verhuisden tijdelijk naar het Dijsselhofplantsoen bij de Apollolaan (1000 m lopen).

Het Jongenskoor van de Vredesscholen (St.-Franciscus en St.-Cornelis) zong in de Matthäuspassion o.l.v. Piet van Egmond. De dirigent kwam per auto met chauffeur de school bezoeken om te zien hoe het koor geoefend had. Excentriekerwijs voerde hij een pony-kapsel waarbij wij onze lach niet konden inhouden. Maar het koor was goed. Nu kunnen wij deze uitvoering niet meer aanhoren vanwege de trage, slepende (kerkse) zangstijl. Verder werd een uitvoering gegeven te Aardenburg (Zeeuws-Vlaanderen). De jongens werden bij particulieren ondergebracht. Nico Zaal en Robbie Bloemkolk (St-Cornelisschool) zongen. Ook werd de uitvoering in Het Concertgebouw op de radio uitgezonden. De Vredesscholen St.-Franciscus en St.-Cornelis (alsmede de aparte Heilig Hartschool voor meisjes aan de Ferdinand Bolstraat) waren dus verbonden aan de Vredeskerk (1918). 

Een toren van 45 meter.
De Vredeskerk was op zondag altijd stampvol. De vele katholieke bewoners rondom de kerk hadden hun vaste plaats gekenmerkt met een koperen naamplaatje. Toen al verafschuwde ik deze praktijk want je zou immers weggejaagd kunnen worden als je ergens verkeerd zat. Dat betekent dus staan, ruim een uur lang! Daar heb ik als jongen al niet tegen gekund en zo kreeg ik weerstand ter kerke te gaan. En dat was des zondags wel in een costuum en met een kerkboek in fraaie uitvoering (vol zilverwerk). Ik verwaarloosde geleidelijk de door de kerk bevolen zondagsplicht.

De kinderrijke buurt (ook wel spottend Papendorp) wordt getypeerd dat elke morgen per portiek (8 gezinnen) wel 50 kinderen naar school gingen!
Een forse man kapelaan De Graaf (geb. Texel) stierf jong hetgeen op school een schok gaf. In die tijd hadden de geestelijken het nog druk.
De koster (de eerste der vier lagere wijdingen) liep met een sjerp rond voorzien van de tekst “Eerbied in Gods Huis”. Bij de uitgang stond een mannetje met een collectebus voor een “braspenning” maar Frühschoppen was hier zeker niet de gewoonte.
Ondanks het post-neogotische karakter van het kerkgebouw (de culturele 19e eeuw eindigt eigenlijk in 1918!) werd collecte gehouden d.m.v. spaarzegeltjes voor een nieuwe Mariakapel. Ten het beeld geplaatst was schrok men zich een hoedje van haar moderniteit en velen zullen haar nooit mooi gevonden hebben.

Annex:
De St.-Willibrorduskerk buiten de veste (aan de Amstel). De eerste heilige Communie voor mij was in mei 1950. De Vorming onderging ik daar ik in dit parochie-gebied woonde in deze voormalige Willibrorduskerk. Deze geschiedde in 1955 door mgr J.P. Huibers en was een danig feestelijke gebeurtenis. Dan was er ook nog een Plechtige Gelofte omstreeks 1955 waarmee de religieuze vorming werd afgesloten. Voorbereiding op deze feesten geschiedde op de St.-Martinusschool. Ik kreeg daarvoor vrij van school.

Wie op een zondagmorgen de drommen en drommen kerkgangers naar de monumentale ingang van de St.-Willibrordus heeft aanschouwd vergeet dit nooit meer. En dit is niet meer. Het machtige orgel is na de afbraak van de kerk ~1975 verplaatst naar de Roomskatholieke St.-Bavo te Haarlem.

Hyperlinks: de teksten hier ingevoegd.
Congregatie van de Broeders van Huijbergen
Beeldbank St.-Franciscusschool
Een verontschuldiging voor seksueel misbruik in de Huybergenwebsite (Deze link is er wel zo’n twee jaar geleden geweest)
(Laatst bijgewerkt: 2 VIII 2009, Vele aanvullingen 11 II 2012, 21 VII 2014, 9 VII 2016. 24 VIII 2021)

Jos Heitmann
AMSTERDAM
mailto: jaheit59@freedom.nl

Tekst pdf Ingevoegd 24-8-2021 

 

De foto's dezer Beeldbank zijn jarenlang bijgewerkt maar niet systematisch gerangschikt.
(Klik dubbel op foto voor vergroting)

Broeder Augustinus (G.J. Panen, zie biografie onderaan) 5e klas 1953-1954. Jos Heitmann bovenste rij derde van links. Voor volledige opgave van de namen der scholieren zie de Schoolherinneringen J.A. Heitmann

Jan Willem Roskamhuis te Nunspeet zomer 1955. Links de heer P. G. van Hout, midden broeder Augusto of Augustinus (G.J. Panen) en verder de het echtpaar ("Vader en Moeder") met zoon dat het huis beheert. Het is Jos Heitmann die staat met zijn hand op de schouder van Nico Zaal. Verdere foto's zie onder.

Jan Willem Roskam

Onderwijzer, geboren te Kampen op 2 januari 1888 en werkzaam te Amsterdam. Gehuwd met de Amsterdamse onderwijzeres Wilhelmina Johanna van Greuningen, geboren te Amsterdam op 7 maart 1891. Meester Roskam is bevlogen geweest gewone kinderen 'n vakantie te bezorgen, aanvankelijk een dag, later drie en in 1955 onze klas met 5 of 6 dagen. Hij heeft medegewerkt aan de jeugdhuizen te Nunspeet (1925), Renkum (1927), Valkeveen (1930), Huizen (1957) en ten slotte Nunspeet omstreeks 1950 dat al eerder voor jeugd ter beschikking stond vanaf 1905. Architect J.C. van Epen. Dit huis kreeg Roskams naam.

Eeuwig probleem waren de subsidieaanvraag en -toekenning, er zijn soms tekorten geweest met kopzorg. Ook hield men loterij. Een "De Siva"-stichting was daarvoor opgezet, "Schoolkind In Vacantietijd".

Roskam overleed op 19 december 1958 te Curaçao NA.

Hoofdonderwijzer P.G. van Hout heeft ongeveer 1954 of 1955 Roskam aan ons voorgesteld en prees zijn inzet. Roskam zelve schutte van nee... Zie St.-Franciscusschool Herinneringen (pdf)

LET OP: de Roskaminformatie op de websiteI In Oude Ansichten door ene Theo van Gijlswijk is foutief!

St.-Franciscusschool Amsterdam 1e klas 1949-1950. Broeder Matthias. Jos Heitmann zit vlak voor het dubbelportret op de vensterbank

St.-Franciscusschool Amsterdam 2e Klas 1950-1951. Broeder Claudius. Jos Heitmann zit, meetkundig, de tweede van linker rand

Van de klassen 3 en 4 bezit ik geen foto.

Jubileum Hr. P.G. van Hout 25-jarig Schoolhoofd op 1 september 1949. Rechts zijn eerste vrouw Josephina A.M. van Horn (Overleden 28 juni 1951) en de twee dochters Josephina M. en Aldegonda M. De zoon Johannes A.M. op de  voorste rij, tweede van rechts. Broeder Augustinus tweede rij, tweede van rechts

Tweede huwelijk van de hoofdonderwijzer P.G. van Hout, in conventionele snit, met Bernardina (Bep) Geertruida Groenendal, geb. 2 juli 1899, op 19 juli 1955. De locatie is de ingang van de pastorie van de Vredeskerk aan de Pijnackerstraat te Amsterdam.  De gehurkte pilaarheilige boven op de stenen muur is niemand minder dan Jos Heitmann (12 jr), de vermaarde schrijver dezes. Zie, dat hij hetzelfde bloesje aan heeft als op de vorige Roskamfoto! Het plooirok-meisje onder hem is zijn zusje Hanny (10 jr). Zie, dat rustige jongetje rechtsonder, absoluut schitterend!

Jubileum 40-jarig (hoofd-)onderwijzersschap op 12 mei 1956 van de heer P.G. van Hout. Zie de pauselijke  onderscheiding Pro Ecclesia et Pontifice die hij in 1955 al droeg. Naast hem, van hieruit gezien, links dochter Josephina en rechts zijn 2e vrouw, dan dochter Aldegonda en verder zijn broer Johannes A.A. Van Hout. Een zoon Hans is wel aanwezig, misschien deze uiterst rechts, Paul zat in Nederlandsch Indië. Vooraf  de toneeluitvoering in Pax gaf ik namens de St.-Cornelisschool de jubilaris een doos sigaren en hield ik een toespraak (zie Herinneringen St.-Franciscusschool) en kreeg de invitatie in de middag aanwezig te zijn bij het toneelstuk in Huize Pax aan de hand van broeder Augustinus.

St.-Franciscusschool. Bovenste rij: links broeder Claudius, 2e klas; Onder tweede van links broeder Matthias, 1e klas, daarnaast Poulus van Hout 6e klas, hoofdonderwijzer, rechts van hem broeder Augusto, 5e klas (zie verder)

Een schoolliedje o.l.v. Van Hout

Een ander schoolliedje o.l.v. Van Hout

Een gezellig samenzijn van Poulus van Hout en kinderen met broeder Augusto

 Jan Willem Roskamhuis, Nunspeet met broeder Matthias en P.G. Van Hout

Jan Willem Roskamhuis met P.G. Van Hout en broeder Augustinus

Jan Willem Roskamhuis met P.G. Van Hout en broeder Augustinus

Jan Willem Roskamhuis met P.G. Van Hout en broeder Augustinus 1952

Met de heer P.G. van Hout en een bisschop

Broeder Paulinus Nota 1950

Vredesscholen  Het Amsterdamse broederhuis aan de Van Hilligaertstraat dat van 1928 tot 1975 bewoond is geweest. In de Bezettingstijd verblijf voor de Duitse politie. In 1980 zat hier de Bhagwanbeweging in

Het klooster van de Broeders van Huybergen wat naast de kerk verrees. Bron: Katholieke Illustratie 24 oktober 1928

Pastores o.a. Hosman in mijn tijd en Valkering, ontslagen 24-6-2019

Herdenkingstegel Koningin van de Vrede B.V.O. Vredeskerk 1918-1958. Beschadigd exemplaar: inkt op geglazuurde laag geweest. Randen zijn wel gaaf

Poulus van Hout ronselt handtekeningen voor de bouw van de rooms-katholieke school, 27-1-1923

De bouw is begonnen, Poulus van Hout op de steiger, boven, derde van links

De nieuwe R.K. school van De Vredeskerk te Amsterdam door Mgr. Stroomer, deken, plechtig ingewijd. Bron: Katholieke Illustratie 8 september1926

Vredesscholen Hr P.G. van Hout, eerste rij, eerste van links, bij een onbekende feestelijke bijeenkomst. Moet wel vóór 1-1-1939 zijn toen eerst broeder Augusto op de St-Franciscusschool kwam werken; deze staat er niet op!

Vredesscholen. Het Roomsche blok in de Vredesparochie te Amsterdam-Zuid bestond uit een kerk, twee kloosters en drie scholen 1935. Inwijding 30 augustus 1926, opening en start 8 september 1926

Vredesscholen Hr P.G. van Hout, eerste rij, tweede van links, bij een onbekende feestelijke bijeenkomst alsmede aanwezig broeder Augusto (Augustinus), tweede rij, tweede van rechts (G.J. Panen). Als de jubilaris de midvoor is dan betaamt het hem niet feestelijke kleding aan te doen. Vandaar de verwarring. We zien dus de aanwezigheid van drie lekenleraren op een broederschool. Foto vermoedelijk uit ná 30er- in 40er jaren aangezien in de 50er alleen Hr Van Hout hoofdonderwijzer was. Het exterieur lijkt niet zo op de van de binnenplaats van het broederklooster, het zou 'n locatie aan het Dijsselhofplantsoen kunnen zijn alwaar na de Duitse bezetting van voornoemd gebouw door de school toevlucht werd gezocht. Zie Herinneringen.

Broeders van Huijbergen die op last van de Duitse bezetter per 2-4-1942 moesten vertrekken van het St.-Franciscushuis aan de Hilligaertstraat 33 naar het adres Dijsselhofplantsoen 2 alsmede broeders die tot mei 1945 erbij kwamen.

Sommigen bleven ad locum wonen tot in 1950.

Anver, Johannes van den (1881)
Beek, Ludovicus P. (1919)
Bolk, Stephanus H. (1918)
Borgt, Petrus J.J.G. van der (1904)
Briaire, Paulus J. (1924)
Brugman, Andreas G.F. (1922)
Camp, Johan(n) P. van de (1915)
Dam, Cornellis P.V. (1915)
Damen, Adrianus J. (1917)
Dorst, Petrus van (1907)
Driessen, Reinier H. (1921)
Elewoud, Antonius J.G. (of H.) van (1913)
Franken, Petrus (1905)
Herp, Peters van (1912)
Hootegem, Joseph A. van (1907)
Huijbregts, Gijsbertus A. (1925)
IJsenbrant, Gerardus E. (1915)
Kroese, Ferdinand J.N. (of L.N.) (1914)
Laming, Cornelis A. (1914)
Lockefeer, Robert L.F. (1904)
Loenhout, Johannes F.P. van (1912)
Maas, Petrus A. (1909)
Mekke, Nicolaas J.J. (1925)
Mol, Johannes C. (1919)
Nagtzaam, Marinus J. (1915)
Nieuwenhuizen, Fredericus G.J. (1920)
Nota, Jan N. (1913)
Oprins, Antonius F.G. (1912)
Panen, Gustaaf J. (1913)
Pellis, Marinus J. (1911)
Piederiet, Marinus P.A. (1917)
Roosen, Johannes H.J. (1908)
Steenhoven, Huibertus G. van (1911)
Ulmans, Cornelis J. (1918)
Vermunt, Adrianus H. (1913)
Weterings, Roeland (1915)
Wit, Willem C. de (1913)
Withagen, Petrus J. (1915)

Vreedesschoolen Inwijding IX 1926

Het desbetreffende krantenartikel. Inwijding Vreedesschoolen.

 

25-jarig Onderwijzersjubileum P.G. van Hout op 12 V 1941 met (1e) vrouw Maria van Horn en de twee meisjeskinderen Josephina (1928) en Aldegonde (1930). De twee zonen Alfonsus (1926) en Paulus (1925) zitten eerste rij, nl de tweede en derde van links. Van Hout zelf is geboren te Amsterdam op 16 VII 1896. Broeder Augustinus geheel rechtsboven.
Poulus van Hout is overleden te Amsterdam op 20 X 1979 in de leeftijd van 83 jaar.

Deze "kuische afscheiding" voor meisjes was in mijn tijd niet meer

Broeder Augustinus rechts midden

Links broeder Claudius, aan tafel NN, broeder Matthias, P.G. van Hout en broeder Augustinus

 

Broeder Augustinus geheel links

Tegen de Pasen 1954-1956 bezocht Piet van Egmond (1912-1982) het jongenskoor der Vredesscholen te Amsterdam om de voortgang der instudering van de Matthäus-Passion te controleren. Dat konden de jongens, want ook litanieën en een Latijnse mis werden door ons ingestudeerd. Ik zag de excentrieke man de auto uitstappen die een kapsel droeg van ponyhaar waardoor ik mijn lach niet kon bedwingen. Maar pas ja op, de man was ouderwets streng en bovendien een streng gelovig protestant, bovendien sprak hij op dominees-achtigerwijze gedecideerd. De uitvoeringen geschiedden in het Concertgebouw te Amsterdam, met radio-opnamen, alsmede bij de Stichting Bach-Comité te Aardenburg (Z.-Vl). Lid van het koor waren o.a. klasgenoten Nico Zaal en Hans Rijnbeek alsmede buurjongen Rob Bloemkolk (1944-2013)

Het Concertgebouw met de Matthäuspassion 50er, Utrechts Symphonie Orkest, Amsterdams Oratoriumkoor en Het Jongenskoor der Vredesscholen. Leiding Piet van Egmond met trager zingen dan we nu gewend zijn: Am Kreuzholz lange was ook langdurig!  Deze uitvoering werd ook op de radio gegeven, zelfs nog vele jaren na de 50er.

Platenhoes. Koren en Koralen

Platenhoes. De gehele Passion

Broeder Augusto/Augustinus; CV zie hieronder:

Aanvang St.-Franciscusschool dus 1-1-1939, kan helpen bij de datering sommiger foto's

Kloostervervoer in Huijbergen

     

Broeder Augustinus schreef onder eigen naam jeugdromans en toneelstukken. Dit detective-verhaal speelt op de Staartse en Steertse heide nabij Huijbergen, den Panen welbekend. Later maakte bij ook essayistisch werk met de naam van een pupil klasgenoot Laddrak erin verwerkt; we keken hier wel van op, namelijk van zo een ogenschijnlijke bevoordeling.

 

 

 

Een voorbeeld van in de tekst verwerkte godsvrucht

 

Litanie heilige Maagd Maria Bron: Communie- en Gebedenboek door C. Coopman S.J. (Mechelen 1936)

Overlijdensdata
De Heer P. G. van Hout is overleden te Amsterdam op 20 oktober 1979 (83 jaar).
Broeder Augusto (Augustinus) (G.J. Panen) is overleden te Huijbergen op 12 juni 1996 (82 jaar). 


Historische Informatie over de Vredeskerk en de St.-Franciscusschool.
(Deze is van De Vredeskerk) 


Pastorie Pijnackerstraat 9 in de 50er jaren:
Pastores: 
B.H.C. Hosman geb. 1888, van 1936 tot 1959;
A.V.M. Eijckelhof. geb. 1911, van 1959 tot 1978. 
Kapelanes: 
Th.J. Klaassen, geb. 1909, van 1942 tot 1956;
C.J. Graaf, geb. 1910, van 1950 tot 1960 overlijden.

 



De Parochiekerk van Onze-Lieve-Vrouwe Koningin van de Vrede, of kortweg Vredeskerk, Vredeskerkplein 1.

De bouw van de Vredeskerk werd op 13 februari 1923 begonnen; de inwijding volgde op 7 augustus 1924. De naam van de kerk moet ongetwijfeld in samenhang met de Eerste Wereldoorlog worden gezien.

De kerk is opgetrokken in een sobere stijl die aan romaanse architectuur doet denken. De neoromaanse stijl was in Nederland toentertijd een belangrijke trend in de katholieke kerkenbouw. De Vredeskerk heeft geen zuilen omdat de architect, Jos Bekkers, alle misgangers zicht op het altaar wilde laten hebben. Om dit te mogelijk te maken heeft de kerk een houten in plaats van een meer gebruikelijk gewelfdak.

De Vredeskerk bevindt zich in wat oorspronkelijk een hoofdzakelijk katholieke arbeidersbuurt was, in de volksmond "Papendorp" genoemd – zie de sets Papendorp - complex Amsteldijk en Papendorp - complex Het Oosten. Hij staat op de hoek van een blok (omsloten door Pijnackerstraat, Van Hilligaertstraat, Ferdinand Bolstraat en Cornelis Troostplein) dat oorspronkelijk voor het overige uitsluitend katholieke scholen, kloosters en dergelijke omvatte, de meeste eveneens door Jos Bekkers ontworpen.

Papendorp, dat ook in de vroege jaren '20 is gebouwd, maakte deel uit van de uitbreidingen die Amsterdam op dat moment doormaakte: het gebied ten zuiden ervan was nog onbebouwd. De uitbreiding betekende ook dat het katholieke bevolkingsdeel toenam en dat de parochie van de kerk die zich het dichtst bij Papendorp bevond, Sint-Willibrorduskerk, te groot werd. In 1918 werd een nieuwe parochie gesticht en er werd geld bijeengebracht voor een nieuwe kerk ter ontlasting van de Sint-Willibrorduskerk.

In eerste instantie kreeg de architect Jan Stuyt de opdracht een ontwerp te maken, maar de kerk met een koepel en een vrijstaande kerktoren die hij ontwierp werd te duur bevonden. Vervolgens werd een wedstrijd uitgeschreven waaruit het ontwerp van Jos Bekkers als winnaar tevoorschijn kwam. Bekkers (geboren in 1892) was zijn loopbaan begonnen in het architectenkantoor van Eduard Cuypers en dat van zijn vader, Peter Bekkers, wiens kantoor hij in 1910 overnam. Net als zijn vader bouwde Jos Bekkers verscheidene kerken, maar ook andere godsdienstige gebouwen, zoals pastorieën, kloosters en katholieke scholen. Tot zijn eerdere ontwerpen behoort de kerk aan de Admiraal De Ruijterweg die bekend is als de Boomkerk (1911) en waarvan de toren lijkt op die op de zuidwestelijke hoek van de Vredeskerk. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd Bekkers om onduidelijke redenen door de Nazis gearresteerd; hij stierf in januari 1945 in het concentratiekamp Buchenwald.

De Sint-Willibrorduskerk, op de hoek van de Ceintuurbaan en de Amsteldijk, werd in 1970-1971 afgebroken nadat er in de Van Ostadestraat een nieuwe kerk in gebruik was genomen. Vanwege het dalend aantal kerkgangers werd deze parochie later samengevoegd met die van de Vredeskerk (met andere woorden: de moederparochie ging op in haar dochter). De Vredeskerk werd daarmee het enige nog functionerende kerkgebouw in de Pijp.

De vele glas-in-loodramen in de kerk werden in de loop der jaren aangebracht. Vanaf de jaren '70 werden verscheidene gedeelten van de Vredeskerk gerestaureerd, het meest recent de hoofdtoren (2007) en het dak (2008-2009).

Tegenwoordig is de Vredeskerk een gemeentemonument.
(Deze tekst is van de Vredeskerk.) 

J.A. Heitmann

Valkhof 26 /HS

1082 VJ AMSTERDAM-Buitenveldert

Nederland

Tel:    +31206443351

Mob:  +31644341109

Inzendingen foto's zijn welkom:
mailto jaheit59@freedom.nl